Dungeons & Dragons’ı ister masa başında (ya da bugünlerde artık Discord’dan) ister bilgisayar oyunlarından oynayın, bu oyunda anlatılan çoğu hikayenin Unutulmuş Diyarlar adlı evrende geçtiğini muhtemelen fark etmişsinizdir. Belki bu Unutulmuş Diyarlar neresi bir fikriniz yok; belki en son Baldur’s Gate 1 ve 2 oynamıştınız ve şimdi evrenin tarihinde 100 yıllık değişimler olduğunu duyunca dumur oldunuz. Bugünkü yazımız, bu hikayelerin geçtiği Unutulmuş Diyarlar evrenini ve o evrenin dünyası Toril’i kısaca tanıtmaya yönelik.

Önce Biraz Meta Yapalım

Evrenin içinden hikayeyi anlatmadan önce, biraz duruma kendi dünyamızdan bakmakta fayda var. Unutulmuş Diyarlar, 1967 yılında daha 8 yaşında bir çocuk olan Kanadalı Ed Greenwood’un oluşturmaya başladığı bir fantastik evren. Greenwood, yazdığı hikayelerin bir çokluevren  içinde bizim dünyamızla paralel bir başka dünyada geçtiğini söylüyor. Öyle ki bir zamanlar bu farklı dünyalar arasında geçitler varmış ve aralarında geçiş ve iletişim daha kolaymış. Ancak zamanla bu geçitler kapatılınca dünyalar birbirini unutmaya başlamış ve geriye sadece mitolojiler ve efsanevi hikayeler kalmış. Evrenin adı da buradan geliyor: Unutulmuş Diyarlar.

Greenwood, gençlik yıllarında bu oluşturduğu evrende hikayeler yazmaya devam ederken 1975 yılında Dungeons & Dragons oyununu keşfedip, arkadaşlarına Unutulmuş Diyarlar’da geçen oyunlar oynatmaya başlıyor (küçük bir bilgi olarak Greenwood’un 1975’teki orijinal ekibine oynattığı oyunun hâlâ devam ettiğini belirtmek isterim, her Oyun Yöneticisi‘nin rüyası…). Greenwood, 1979 yılında D&D’nin resmi dergisi Dragon’da evrenine ait yazılar yazmaya başlıyor; 1985 yılına geldiğimizde yazılarda anlatılan bu evren, D&D’nin yapımcıları TSR’ın dikkatini çekiyor… TSR bu dönemde büyük bir değişim sürecinde: D&D’nin iki yaratıcısından biri Gary Gygax şirketten kovulmuş (diğer yaratıcı Dave Arneson’un hikayesi başka zamana). TSR da Gygax’in kendi yarattığı evren olan Greyhawk yerine geçecek bir “resmi” D&D evreni arıyor. TSR çalışanlarından (ve ileride Spelljammer gibi başka fantastik evrenleri de yazacak olan) Jeff Grubb, Greenwood’la iletişime geçip kendisinden Unutulmuş Diyarlar hakkında daha fazla bilgi istiyor. Böylece 1985 yılında çıkan macera Kantaşı Geçidi ile beraber Unutulmuş Diyarlar, D&D’nin resmi evreni haline geliyor.

Bunu anlatmamın sebebi şu: Unutulmuş Diyarlar, D&D ile tamamen iç içe bir evren. Evrenin temel amacı, herhangi bir D&D kitabında olan bütün seçenekleri makul bir şekilde sunabilmek. Bir D&D kitabında ilginç bir canavar veya büyü gördüyseniz, gördüğünüz canavar veya büyü Unutulmuş Diyarlar’ın en az bir köşesinde bulunacaktır.

Selune, Shar, Mystra ve Sayabileceğinizden Çok Yıkılmış İmparatorluk

Ancak Unutulmuş Diyarlar, ilk bakışta göründüğü kadar sıradan bir evren değil. Evrenin genel temalarını şöyle listeleyebiliriz:

Tanrılar Arasında Savaş

Unutulmuş Diyarlar’da oldukça aktif ve geniş bir panteon var. Dahası bu tanrıların birbirlerine karşı mücadeleleri sık sık ölümlülerin hayatlarına yansıyor. Ancak bunu Ejderha Mızrağı’ndaki gibi dünyaya bizzat avatar formunda inen Takhisis ve Paladine’ın kavgaları gibi düşünmeyin. Bunun yerine tanrılar işlerini aracı rahipler ve karmaşık entrikalarla sürdürüyorlar. En büyük çatışma Ay tanrıçası Selune ve gece tanrıçası Shar arasında. Ancak bunun dışında bütün evrende büyünün var olmasını sağlayan Mystra, tiranlık tanrısı Bane, kış tanrıçası Auril gibi kendi portföy ve planları olan başka tanrılar da var. Bunlardan iyi olanlarla kötü olanlar da sık sık karşı karşıya geliyorlar.

Yıkılmış İmparatorlukların Üstünde Yıkılmış İmparatorluklar

Evrenin adı Dünya’yla bağının unutulmasından gelse de Unutulmuş Diyarlar’ın bir başka dikkat çeken yönü adım attığınız her yerin altında ortalama altı büyük imparatorluğun kalıntılarının olması. Elflerin Earlann krallığından cücelerin Delzoun krallığına, iblis saldırısıyla yıkılan Cormanthyr’den havada uçan şehirleri düşünce yok olan Netheril imparatorluğuna Toril dünyasının taşı toprağı tam bir harabe. Bu da unutulmuş güçlü büyülü eşyalar ya da terk edilmiş gizemli mekanlar kullanmak isteyen bir Oyun Yöntecisi’nin elinde bolca imkân olmasını sağlıyor.

Yüksek Fantezi

Fantastik evrenler genellikle büyünün ne kadar yaygın ve ne kadar güçlü olduğuna göre sınıflandırılır. Örneğin Orta Dünya, düşük fantezi ve az büyülü bir evrendir. Kimse ortalıkta ateş topları fırlatarak gezinmez; kendine büyücü diyen sadece beş kutsal varlık vardır. Buna karşılık Eberron, yüksek fantezi ama yine az büyülü bir evrendir. Eberron’un dünyasında büyüyle çalışan sokak lambaları ve elementallerin çalıştırdığı trenler vardır ama birini diriltecek seviyede güçlü rahiplerin sayısı bir elin parmaklarını geçmez. Unutulmuş Diyarlar ise bu ikisinin aksine büyünün su gibi aktığı bir yer. Her orta boyutlu kasabada kuvvetli bir büyücü ya da rahip olduğu gibi 20. seviye, yani bir ölümlünün ulaşabileceği gücün doruğuna ulaşmış kahramanlar da yaygın: Ed Greenwood’un kendi karakteri başbüyücü Elminster ya da kitaplarını duymuş olabileceğiniz kara elf Drizzt bu karakterlerin en ünlüleri. Ancak hem iyi hem de kötüler arasında bu kadar kuvvetli bu kadar çok kişi olunca ağır toplar her meseleyi çözmeye çekiniyorlar: Bir meseleye Elminster’in dahil olması, Elminster’in kuvvetli düşmanlarının da dahil olması demek. Bu yüzden güçlü karakterler genellikle kargaşalarda gözlemci veya destek rollerinde olmayı tercih ediyorlar. Bu da yeni kahramanların (örneğin yeni bir D&D oyununa başlamış bizlerin) çözebileceği sorunlar kalmasını sağlıyor.

Unutulmuş Diyarlar’da Son Olanlar

Eğer bu konseptler ilginizi çektiyse, evrende şu anda ne ilginç hikayeler anlatılıyor merak ediyor olabilirsiniz. Ya da belki Unutulmuş Diyarlar’ı AD&D 2E ya da D&D 3.5 kitaplarından hatırlıyorsunuz ancak siz bıraktığınızda oyunun tarihi 1372 DR’yken şimdi tarih 1492 DR olunca bir şeyler kaçırdığınızdan endişelendiniz. Şu anda Toril’in (Unutulmuş Diyarlar dünyasının adı) yakın tarihinde gerçekleşen ve bilmenizin elzem olduğu iki büyük olay var: Büyüvebası ve İkinci Bölünme.

Büyüvebası

1385 DR yılında büyü tanrıçası Mystra öldürülünce başlayan Büyüvebası, Toril’de büyünün kurallarının değişmesine, birçok tanrının ölüp yerine başka tanrıların geçmesine ve Toril’in elementellerin yönettiği ikiz gezegeni Abeir’le belli bölgelerini takas etmesine neden oldu. Meta hikâye açısından D&D’nin şu anki yapımcıları Wizards of the Coast’un 4E’deki değişimleri (büyü kurallarının değişmesi, Ejderdoğan, Tiefling gibi ırkların öne çıkması vs.) açıklamak için kullandığı bu felaket, oyunun 1479 DR tarihine ilerlemesine sebep olmuş, geçen 100 yılda da D&D 3.5’taki Unutulmuş Diyarlar’a göre birçok şey değişmişti. Bu birçok insanı kızdırdı ve çoğu zaman kötü bir adım olarak görüldü. Bu sebeple D&D 5E’ye geçişte Büyüvebası’ndaki değişiklikleri az çok geri alan ikinci bir felaket yaşandı: İkinci Bölünme.

İkinci Bölünme

Az önce Toril’in elementaller tarafından yönetilen bir ikiz gezegeni olduğunu ve Büyüvebası esnasında iki gezegenin birbiriyle rastgele yerlerde birleşmeye başladığını söylemiştim. Bu iki gezegen oyunun şu anki tarihinden 32,000 yıl önce ayrılmışlardı. Büyüvebası sonrasında da tekrar birleşmeye başlamışlardı -ta ki baştanrı Ao dünyaya tekrar çekidüzen verene kadar. Meta olarak 5E için 4E’de fanların sevmediği bütün değişiklikleri geri alan bu olaya evren içinde İkinci Bölünme deniyor. İkinci Bölünme esnasında Abeir’le Toril’in takas edilen toprakları eski yerlerine döndü, ölen bazı tanrılar geri geldi, yeni gelen tanrıların çoğu öldü ve dünyanın coğrafyası az çok AD&D 2E ve D&D 3.5’taki halini aldı.

Aslında İkinci Bölünme’nin Toril’de yarattığı bütün sonuçları bilmiyoruz, çünkü bu zamana kadar WotC’den çıkan kitaplar dünyanın çok küçük bir bölümünü konu alıyorlar. Ancak geri kalan yerlerde eski kitaplardaki durumun az çok geçerli olduğunu, sadece güç sahibi kişilerin isimlerinin değiştiğini söyleyip geçiştirebilirsiniz.

Unutulmuş Diyarlar’ın Hatırlanası Köşeleri

“Bu geri kalan yerler neresi? Bir Unutulmuş Diyarlar oyunu oynayacaksam kullanabileceğim ilginç mekân ve olaylar neler?” dediğinizi duyar gibiyim. Unutulmuş Diyarlar’ın farklı yerlerini anlatmak başlı başına bir yazı dizisi olabilir, ancak şimdilik sadece ana hatlarıyla önemli yer ve olayları verelim.

Kılıç Sahili: Toril’in Gayriresmi Merkezi

Kılıç Sahili, kuzeyde Buzyeli Vadisi’nden güneyde Amn Krallığına kadar olan bölgeyi kapsayan, irili ufaklı şehir devletleri ve krallıkların hüküm sürdüğü bölgenin adı. Bu bölge, az çok Fantastik Orta Çağ Avrupa estetiğine sahip. En alışılageldik yer olduğundan olsa gerek, D&D 5E için çıkan maceraların çoğu da burada geçiyor. Ancak çıkan her macera burada geçtiğinden bölge biraz felaket silsilesine maruz kaldı gibi. 1490’lı yıllarda bölgede yaşanan oynanası maceralar sırasıyla şöyle:

• Phandalin kasabasının yakınındaki madenler yeniden işletilmeye çalışıldı (Lost Mines of Phandelver macerası).
• Ejderhalar Kraliçesi tanrıça Tiamat, Cehennem’den kaçıp Toril’e gelmeye çalıştı (Hoard of the Dragon Queen ve Rise of Tiamat maceraları).
• Ateş, Su, Toprak ve Hava elementlerine tapan tarikatlar Dessarin Vadisi bölgesini harap etti (Princes of the Apocalypse macerası).
• Devler bin yıllardır takip ettikleri hiyerarşiyi bozup Kuzey’deki şehirlere saldırmaya başladılar (Storm King’s Thunder macerası).
• Kılıç Sahili’nin hemen altındaki Karanlıkaltı Tünelleri’nde iblis lordları serbest kaldılar (Out of the Abyss macerası).
• Unutulmuş Diyarlar’ın New York’u denebilecek Derinsu şehrinde bir soylunun kayıp hazinesinin peşine dört farklı suç örgütü düştü (Waterdeep: Dragon Heist macerası).
• Yine Derinsu’nun dibindeki Dağaltı zindanı maceracılar tarafından son 1000 yıldır olduğu gibi bir kez daha araştırıldı (Waterdeep: Dungeon of the Mad Mage macerası).
• Bölgenin kuzeyindeki Elturel şehri cehenneme gönderildi, şehirdeki Tieflingler (şeytan kanına sahip kişiler) artan ırkçılık nedeniyle başka şehirlere iltica ettiler (Baldur’s Gate: Descent Into Avernus macerası, bu macera hakkında ileride bir yazımız olacak).
• Baldur’s Gate şehri, beyin yiyen zihin yüzücüler tarafından saldırıya uğrarken bölgede Mutlak Olan adında yeni bir inanç yayılmaya başladı (Baldur’s Gate 3 bilgisayar oyunu).
• Buzyeli Vadisi, kış tanrıçası Auril’in pençesinde sonsuz bir geceye gömüldü (Icewind Dale: Rime of the Frostmaiden macerası).

Chult, Kara-Tur, Maztica ve Diğer Yerler

Ancak bütün Toril sadece Kılıç Sahili’nden ibaret değil. Bu bölge dışındaki yerler için D&D 5E’de yeni kitaplar çıkmasa da, aşağıdaki bölgeler de oyun oynatmak için eski sürümlerden kitaplara bakabileceğiniz ilginç bölgeler:

• Kılıç Sahili’nin güneyinde, dinozorların ve vahşi kabilelerin bulunduğu cangıllardan oluşan Chult yarımadası. Bölgede yakın zamanda başlayan bir Ölüm Laneti diriltilenlerin yitip gitmesine ve ölenlerin diriltilememesine neden oluyor (Tomb of Annihilation macerası).
• Kılıç Sahili’ndeki şehir devletlerin aksine daha alışılageldik feodal krallıkların birbiriyle savaştığı, Cormyr, Dalelands ve Sembia’dan oluşan Merkez Topraklar. Burası hakkında detaylı (ama 100 yıl önceden kalma) bilgileri D&D 3.5 için çıkan Forgotten Realms Campaign Setting kitabında bulabilirsiniz.
• Kılıç Sahili’nin güneydoğusunda, halife ve paşaların yönettiği, büyücülere şair adı verilen Zakhara toprakları.
• Kılıç Sahili’nin uzak doğusunda bulunan, halklarının onura büyük önem verdiği Kara-Tur toprakları.
• Kılıç Sahili’nin batısında, okyanus ötesinde bulunan ve leopar-insan Tabaxilerin geldiği Maztica.
• Ve daha nice, nice ilginç yer.

Bölgelerin büyük bir kısmının dünyamızdaki farklı bölgelerle (Zakhara – Orta Doğu, Kara-Tur – Uzak Doğu, Maztica – Kolombus zamanı Amerika) benzerlikleri olduğunu fark etmişsinizdir. WotC buraları yeniden işlemeye kalksa işitecekleri bin ahtan olsa gerek bu bölgelere yeni kitap çıkması kısa vadede pek muhtemel değil. Ancak burada geçecek bir hikaye oynatacaksanız, hem eski kitapları hem de bu bölgelerin esinlendikleri kültürlerden esin alarak kendi tasarlayacağınız şeyleri de kullanabilirsiniz.

Unutulmuş Diyarlar Ne İşimize Yarar?

Bütün bunları anlattıktan sonra bu kadar çok bilgiyi kim öğrenecek, kim nasıl burada geçen oyun oynatacak ya da oyunda oynayacak diye düşünebilirsiniz. Ancak Unutulmuş Diyarlar’ın asıl avantajı, normalde bir fantastik evreni hazırlamak için gereken meşakkatli işlerin çoğunun çoktan yapılmış olması. Özellikle fanların farklı edisyonlardan bütün bilgileri topladığı Forgotten Realms Wiki gibi siteler sayesinde, Toril’in (ve hatta Toril’in etrafındaki uzayın) her köşesi hakkında ihtiyacınız olabilecek bütün bilgiler toplanmış durumda. Eğer bir D&D oyunu hazırlayacak bir Oyun Yöneticisi iseniz bu bilgilerin işinize yarayan kısımlarını alıp geri kalan kısmını istediğiniz gibi değiştirebilirsiniz (sonuçta sizin Unutulmuş Diyarlar’ınız resmi kitaplarla %100 aynı olmak zorunda değil). Eğer bir D&D oyununa katılacak ya da Baldur’s Gate 3 gibi bir bilgisayar oyunu oynayacaksanız, istediğiniz konu hakkında detaylı bilgi edinmeniz mümkün. Bu uzun yazı da hem size evren hakkında bir nebze bilgi vermiş, hem de sizi bu evrendeki hikayeler için meraklandırmıştır umarım.

Başka maceralarda görüşmez üzere!